Fréttir af starfsemi félagsins.
Ekki verður af félagsfundi í september vegna þess að fundarsalurinn sem við höfum venjulega notað er ekki tiltækur. Hins vegar er stefnt að félagsfundi 29. október n.k. þar sem Eiríkur Jónsson yfirlæknir á Landspítalanum og Jón Torfason munu fjalla um sullaveiki á 19. öld.
Þetta er tilkynnt með fyrirvara um að salurinn verði tiltækur og að sóttvarnarreglur heimili fundarhöld.
Vegna COVID-19 veirunnar hefur stjórn Ættfræðifélagsins ákveðið að slá á frest öllum fundarhöldum og öðrum viðburðum á vegum félagsins um óákveðinn tíma, eða þar til öll hætta er liðin hjá. Þetta þýðir að það verður enginn marsfundur eins og búið var að auglýsa. Næsti viðburður verður auglýstur með tölvupósti og tilkynningum á vef félagsins og Facebooksíðu þess þegar ljóst er að engin hætta er lengur fyrir hendi.
Vinsamlegast látið þetta berast til allra sem þið teljið að þurfi að vita af þessu og hafa ekki aðgang að tölvupósti eða vefmiðlum.
Þórður Sveinsson lögfræðingur og sviðsstjóri úttekta hjá Persónuvernd flutti erindi um vinnslu persónuupplýsinga í þágu ættfræði á félagsfundi Ættfræðifélagsins 12. desember 2019.
Í erindi sínu fór Þórður yfir þróun persónuverndarlöggjafar frá Evrópuráðssamningi frá 1981 og fyrstu íslensku persónuverndarlöggjöfinni, lög um skráningu á upplýsingum um einkamálefni nr. 63/1981, sem sett var sama ár. Þeim lögum var síðar breytt með lögum nr. 39/1985 og 121/1989. Um aldamótin voru sett ný lög nr. 77/2000 um skráningu og meðferð persónuupplýsinga í kjölfar persónuverndartilskipunar Evrópusambandsins nr. 95/46/EB. Árið 2016 gaf Evrópusambandið út persónuverndarreglugerð nr. 2016/679 (pvrg) og á henni byggðust lög nr. 90/2018 (pvl) um skráningu og vinnslu persónuupplýsinga, en þau lög eru einmitt efni þessa fundar.
Pvrg. gildir ekki um látna en pvl. gilda hins vegar í fimm ár frá andláti og lengur ef sanngjarnt og eðlilegt þykir að upplýsingar fari leynt. Pvl. og pvrg. gilda ekki um meðferð einstaklings á persónuupplýsingum sem eingöngu varða einkahagi hans eða fjölskyldu eða eru einvörðungu til persónulegra nota.
Ekki er minnst sérstaklega á ættfræðiupplýsingar í pvl. og pvrg. Hins vegar er minnst á vinnslu í sagnfræðilegum tilgangi og eftir atvikum gæti ættfræði flokkast með slíkri vinnslu. Sú almenna vinnsluheimild sem Persónuvernd hefur helst vísað til í tengslum við ættfræði er að lögmætir hagsmunir af vinnslu vegi þyngra en réttindi og frelsi hins skráða. Í ákveðnum tilvikum hefur Persónuvernd þó talið þörf á samþykki viðkomandi. Dæmi um slíkt eru upplýsingar um einkunnir, ættleiðingar og skráning fyrrverandi maka úr barnlausu hjónabandi. Í pvl. og pvrg. eru viðbótarskilyrði fyrir vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga eins og upplýsingar um kynþátt, þjóðernislegan uppruna, stjórnmálaskoðanir, trúarbrögð, heilsuhagi, kynlíf og kynhegðan.
Opinberum skjalasöfnum er skylt að veita aðgang að gögnum eftir tiltekinn tíma. Almennt er miðað við 30 ár en 50 ár fyrir manntöl og prestþjónustubækur, 80 ar þegar um ræðir einkamálefni sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari og 100 ár fyrir sjúkraskrár og aðrar skrár um heilsufarsupplýsingar nafngreindra manna.
Auk vinnsluheimildar þarf ávallt að fara eftir sex meginreglum um vinnslu persónuupplýsinga sem sérstaklega er mælt fyrir um (6. gr. pvl. og 5. gr. pvrg.). Reglurnar lúta að sanngirni og gagnsæi, skýrum og málefnalegum tilgangi, meðalhófi, áreiðanleika, afmörkuðum varðveislutíma og öryggi.
Samandregið má segja að heimilt sé að halda skrá um grunnupplýsingar eins og nöfn, fæðingardaga, fæðingarstaði, dánardaga, dánarstaði, störf og búsetu, líkt og flestir sem fást við ættfræði gera og hafa gert, og birta slíkar upplýsingar opinberlega. Vandinn byrjar þegar til stendur að birta viðkvæmar upplýsingar úr slíkum skrám/grunnum. Þá er líklegt að nauðsynlegt sé að leita samþykkis viðkomandi aðila. Í flóknari tilfellum er ráðlegt að leita ráðgjafar hjá Persónuvernd.
Góður rómur var gerður að máli Þórðar og spurðu fundarmenn margs.
Hægt er að horfa á upptöku af fundinum.
Fimmtudaginn 31. október 2019 flutti Sigrún Magnúsdóttir þjóðfræðingur erindi um gjörningaveðrið í Hrísey og afa sinn, Vilhjálm Einarsson (1863-1933) bónda á Bakka í Svarfaðardal, Galdra-Villa. Um tvítugt var hann sjómaður í Eyjafirði og var talinn hafa valdið gjörningaveðri sem skall á í Hrísey 11. september 1884. Veðrið laskaði eða eyðilagði 33 síldarskip Norðmanna. Galdraáburðurinn fylgdi honum alla ævina.
Í erindi sínu fór Sigrún yfir ævi Galdra-Villa og aðdraganda að atburðum í Hrísey þegar áðurnefnt gjörningaveður skall þar á með miklum afleiðingum. Einnig fjallaði hún um búskap Villa á Bakka. Hann var stórbóndi og mikill framfaramaður, en ævinlega hliðhollur lítilmagnanum.
Mikið fjölmenni sótti fundinn, um sjötíu manns, sem er líklega met í aðsókn á félagsfundi Ættfræðifélagsins í seinni tíð.
Á félagsfundi Ættfræðifélagsins, fimmtudaginn 26. september 2019, flutti Jón Torfi Arason sagnfræðingur erindi um Magnús Ketilsson sýslumann í Búðardal í Dalasýslu og hugmyndafræði hans.
Í erindi sínu fjallaði Jón Torfi um hugmyndaheim 18. aldar fræðimannsins Magnúsar Ketilssonar (1732-1803), eins og hann birtist í erlendum bókakosti hans og álitsgerð um viðreisn Íslands, sem hann sendi Landsnefndinni fyrri árið 1771.
Magnús Ketilsson sýslumaður í Dalasýslu er einn þeirra manna sem gjarnan er nefndur í samhengi við upplýsinguna á Íslandi. Hann stundaði umfangsmiklar umbætur á ýmsum sviðum þjóðlífsins og þótti mjög framfarasinnaður. Þannig var hann aðalhöfundur útgefinna rita Hrappseyjarprentsmiðju (1773-1794), stundaði miklar búfræðitilraunir heima í Búðardal og lagði auðvitað stund á ættfræði.
Magnús var fjölfróður maður og hafði á bókalofti sínu í Búðardal á Skarðsströnd eitt stærsta einkabókasafn á Íslandi og var meiri hluti safnsins erlendar bækur. Efnisleg fjölbreytni í safni Magnúsar spannaði svo að segja allt fræðasvið evrópsku upplýsingarinnar og margir af þeim höfundum sem þar birtust eru enn í dag viðfangsefni háskólanema um allan heim.
Í álitsgerð Magnúsar má víða finna dæmi um skýr hugmyndafræðileg áhrif sem rekja má til bókasafns hans, en þar vísar hann oft í erlenda höfunda máli sínu til stuðnings. Einn helsti áhrifavaldur hans var þýski hagfræðingurinn J.H.G. von Justi, enda var hagfræði, eða hagræn hugsun, sérstaklega áberandi í hugmyndafræði Magnúsar.
Viðstaddir gerðu góðan róm að málflutningi Jóns Torfa og spurðu margs.
Á félagsfundi Ættfræðifélagsins 11. apríl 2019 fjallaði Heiðar Lind Hansson sagnfræðingur og starfsmaður í Þjóðskjalasafni Íslands um búskap hjónanna Guðmundar Guðmundssonar og Rannveigar Vigfúsdóttur í kotinu Hamarshúsum í Borgarhreppi í Mýrasýslu í lok 19. aldar og sagði frá ættslóð þeirra. Heiðar Lind er afkomandi þeirra hjóna.
Saga þeirra hjóna er dæmigerð saga alþýðufólks sem byrjaði búskap við þröngan kost, yfirgaf sveitina og settist að í nýmynduðum þéttbýlum á borð við Borgarnes um aldamótin 1900.
Eftir erindi Heiðars Lind voru líflegar umræður um efnið, sem héldu áfram yfir kaffi og kökum.
Félagsfundur Ættfræðifélagsins var haldinn fimmtudaginn 28. mars í Þjóðskjalasafninu. Þar flutti Guðfinna Ragnarsdóttir erindi um Ófeig Jónsson í Heiðarbæ í Þingvallasveit, ættir hans og lífshlaup.
Ófeigur lagði gjörva hönd á margt og var eftirsóttur rokkasmiður og málari. Hann byggði kirkjur, smíðaði altari og predikunarstóla og málaði altaristöflur. Meðal kirkna sem hann skreytti eru Þingvallakirkja, Úlfljótsvatnskirkja, Miðdalskirkja í Laugardal og Tungufellskirkja.
Fundurinn var vel sóttur og hlaut Guðfinna þakklæti fundarmanna í kröftugu lófataki að erindi loknu.
Aðalfundur Ættfræðifélagsins 2019 fór fram í Þjóðskjalasafni Íslands fimmtudaginn 28. febrúar 2019 og hófst kl 20:00.
Formaður félagsins setti fundinn og skipaði Eirík Þ. Einarsson fundarstjóra og Arnbjörn Jóhannesson ritara.
Formaður flutti skýrslu stjórnar og gerði grein fyrir reikningum félagsins á 74. starfsári félagsins, árinu 2018, í fjarveru Kristins Kristjánssonar gjaldkera. Hagnaður félagsins minnkaði lítillega, úr 157.580 kr í 130.606, á árinu, en hafði vaxið talsvert árið á undan.
Benedikt Jónsson var endurkjörinn formaður til næstu tveggja ára.
Úr stjórn áttu að ganga:
Öll gáfu þau kost á sér til áframhaldandi stjórnarsetu og voru endurkjörin. Stjórnina skipa því eftirtalin, auk formanns:
Aðalmenn:
Varamenn:
Stjórnin skiptir með sér verkum á næsta stjórnarfundi.
Nýr skoðunarmaður reikninga var kjörinn Ágúst Jónatansson, sem kemur til liðs við Ólaf Pálsson sem hefur verið skoðunarmaður reikninga undanfarin ár ásamt Olgeiri Möller.
Árgjald var samþykkt óbreytt, 5.900 krónur.
Erlingur Kristjánsson og Björn Valsson tóku til máls undir liðnum önnur mál.
Á félagsfundi 31. janúar 2019 hélt Jóhanna Þ. Guðmundsdóttir sagnfræðingur og skjalavörður á Þjóðskjalasafni Íslands erindi um voveiflegt andlát sveitarómagans, Páls Júlíusar Pálssonar, sem átti sér stað á bænum Skaftárdal í Vestur-Skaftafellssýslu í mars 1903.
Andlátið bar að nokkuð skyndilega og án nokkurra undangenginna veikinda svo vitað væri. Þar sem orðrómur var á kreiki um að húsbændur drengsins, þau Oddur Stígsson bóndi á nefndum bæ og Margrét Eyjólfsdóttir kona hans, hefðu farið illa með drenginn sá sýslumaður, Guðlaugur Guðmundsson á Kirkjubæjarklaustri, sig knúinn til þess að kanna málið frekar.
Magnús Grímsson sagnfræðingur og framhaldsskólakennari flutti fyrirlestur um fullveldistöku Íslendinga á félagsfundi Ættfræðifélagsins 29. nóvember sl.
Þar rakti hann aðdraganda fullveldisins, og þá þætti sem vörðuðu veginn að markinu: byltingar í Evrópu. Fjölnismenn, endurreisn alþingis, verslunarfrelsið, stöðulögin, stjórnarskráin, heimastjórnin, uppkastið, og stríðið mikla og kynnti til sögunnar þá danska konunga sem komu aðallega við sögu sjálfstæðisbaráttu Íslendinga.
Það var vel mætt á fundinn og var gerður góður rómur að máli Magnúsar.
Fundargestir á félagsfundi 29. nóvember 2018.
Smelltu á myndina.